Usuwanie pokryć eternitowych z dachów

Powrót

Wśród materiałów budowlanych, które przez dekady kształtowały krajobraz polskiej architektury, eternit zajmuje szczególne miejsce. Ten azbestowo-cementowy materiał, niegdyś ceniony za swoją trwałość i niską cenę, dziś jest symbolem problemów zdrowotnych i ekologicznych. Usuwanie eternitu z dachów to nie tylko techniczne wyzwanie, ale także obowiązek wynikający z troski o zdrowie ludzi, zwierząt i środowisko naturalne. Artykuł ten ma na celu kompleksowe omówienie problematyki demontażu i utylizacji eternitu, z uwzględnieniem jego historii, zagrożeń, procedur, regulacji prawnych oraz aspektów technologicznych i ekologicznych. W Polsce, gdzie wciąż znajduje się ogromna ilość wyrobów azbestowych, temat ten pozostaje aktualny i wymaga szczególnej uwagi. Poniżej przedstawiamy szczegółowy obraz tego, czym jest eternit, dlaczego stanowi problem i jak należy go bezpiecznie usuwać.

Czym jest eternit i azbest stosowany niegdyś do krycia dachów?

Eternit, znany jako materiał budowlany, to handlowa nazwa wyrobów azbestowo-cementowych, które przez wiele lat wykorzystywano głównie do pokryć dachowych i elewacyjnych. Jego podstawowym składnikiem jest azbest, naturalny minerał krzemianowy o charakterystycznej włóknistej strukturze, który w połączeniu z cementem i dodatkami wzmacniającymi tworzył wyjątkowo trwały materiał. Eternit składa się zazwyczaj z około 10–13% azbestu, resztę stanowi cement oraz substancje poprawiające jego właściwości mechaniczne. Dzięki odporności na ogień, wysoką temperaturę, substancje chemiczne, mróz oraz niezwykłej lekkości i trwałości, eternit szybko zdobył popularność jako tani i wszechstronny materiał budowlany. Wyróżniamy kilka rodzajów wyrobów azbestowych, z których najczęściej spotykane to płyty faliste, stosowane na dachach budynków gospodarczych, takich jak stodoły czy obory, oraz kwadratowe dachówki azbestowe, układane w rąb, popularne w budownictwie mieszkaniowym. Ponadto azbest wykorzystywano w płytach płaskich, rurach, okładzinach elewacyjnych, a nawet w izolacjach akustycznych i ognioochronnych. Niska cena i łatwość montażu sprawiły, że eternit stał się powszechnym wyborem w budownictwie, szczególnie w czasach niedoborów materiałowych.

Historia stosowania azbestu do krycia dachów

Azbest w budownictwie zyskał ogromną popularność w Polsce w latach 60. i 70. XX wieku, kiedy to masowo stosowano go w budownictwie mieszkaniowym, przemysłowym i rolniczym. Płyty faliste i dachówki azbestowe były szczególnie popularne na obszarach wiejskich, gdzie pokrywano nimi dachy stodół, obór, kurników i magazynów. Produkcja wyrobów azbestowych w Polsce trwała aż do 1998 roku, a obrót nimi został zakazany rok później. W Unii Europejskiej całkowity zakaz stosowania azbestu wprowadzono 1 stycznia 2005 roku. Popularność eternitu wynikała z jego wyjątkowych właściwości: był tani, odporny na warunki atmosferyczne i łatwy w montażu. W czasach, gdy dostęp do materiałów budowlanych był ograniczony, eternit wydawał się idealnym rozwiązaniem. Jednak już w latach 70. XX wieku pojawiły się pierwsze doniesienia o szkodliwości azbestu, a w latach 80. badania naukowe potwierdziły jego rakotwórcze działanie. W odpowiedzi na te odkrycia wprowadzono stopniowe zakazy, a w Polsce zainicjowano Program Oczyszczania Kraju z Azbestu, który zakłada usunięcie wszystkich wyrobów azbestowych do 2032 roku.

Zagrożenia dla ludzi i zwierząt pochodzące z pokryć dachowych zawierających eternit / azbest

Szkodliwość azbestu wynika z jego włóknistej struktury. Podczas uszkodzenia, kruszenia czy cięcia eternitu uwalniane są mikroskopijne włókna, które po wdychaniu osadzają się w płucach, powodując poważne choroby. Wśród najgroźniejszych schorzeń związanych z azbestem wymienia się pylicę azbestową, raka płuc, raka opłucnej oraz zapalenie opłucnej. Co szczególnie niepokojące, choroby te mogą rozwijać się przez dziesiątki lat, a objawy pojawiają się nawet po 20–50 latach od ekspozycji. Nie tylko ludzie są narażeni – zwierzęta gospodarskie i domowe, które wdychają pył azbestowy lub mają kontakt ze skażoną glebą i wodą, również są zagrożone. Nieuszkodzony eternit, szczelnie zamontowany na dachu, nie stanowi bezpośredniego niebezpieczeństwa, jednak z biegiem czasu, pod wpływem deszczu, wiatru czy uszkodzeń mechanicznych, materiał ten zaczyna się degradować, uwalniając włókna do środowiska. Największe ryzyko występuje podczas nieprofesjonalnego demontażu, gdy pył azbestowy może rozprzestrzeniać się w powietrzu, zagrażając zdrowiu osób w pobliżu. Statystyki wskazują, że w Polsce tysiące osób cierpi na choroby związane z azbestem, a liczba ta może wzrosnąć w kolejnych dekadach z powodu długiego okresu utajenia chorób.

Dachy stodół, obór i budynków gospodarczych

W polskim krajobrazie wiejskim eternit był szczególnie popularny w budownictwie rolniczym. Płyty faliste i dachówki azbestowe pokrywające dachy stodół, obór, kurników i magazynów były standardem w latach 60. i 70. XX wieku. Ich popularność wynikała z niskiej ceny i łatwości montażu, co czyniło je idealnym rozwiązaniem dla rolników. Po kilkudziesięciu latach eksploatacji wiele z tych dachów jest w złym stanie technicznym. Deszcze wymywają spoiwo cementowe, a mechaniczne uszkodzenia, takie jak pęknięcia czy rozwarstwienia, zwiększają ryzyko uwalniania włókien azbestowych. Demontaż eternitu w budynkach gospodarczych jest szczególnie wymagający ze względu na dużą powierzchnię dachów oraz często słabą konstrukcję więźby dachowej, która wymaga oceny przed rozpoczęciem prac. W odpowiedzi na te problemy wprowadzono programy wsparcia dla rolników, takie jak dotacje Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, które oferują do 20 tysięcy złotych na wymianę pokryć dachowych w obiektach gospodarczych. Programy te mają na celu zachęcenie do bezpiecznego usuwania azbestu i zastąpienia go nowoczesnymi, ekologicznymi materiałami.

Bezpieczny demontaż eternitu z pokryć i poszyć dachowych budynków

Demontaż eternitu to proces wymagający ścisłego przestrzegania zasad bezpieczeństwa, ponieważ jakiekolwiek błędy mogą prowadzić do uwolnienia niebezpiecznych włókien azbestowych. W Polsce samodzielne usuwanie azbestu jest surowo zabronione, a prace mogą wykonywać wyłącznie certyfikowane firmy posiadające odpowiednie zezwolenia. Naruszenie tych przepisów grozi karą do 5000 złotych. Proces demontażu начинается z zabezpieczenia terenu, co obejmuje ogrodzenie miejsca prac, oznaczenie go tablicami ostrzegawczymi oraz zamknięcie otworów okiennych i drzwiowych, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się pyłu. Pracownicy muszą być wyposażeni w kombinezony jednorazowe, maski ochronne FFP3, rękawice i osłony na buty, aby zminimalizować kontakt z azbestem. Sam demontaż polega na delikatnym odrywaniu płyt od kalenicy, przy jednoczesnym zwilżaniu ich wodą lub roztworem polioctanu winylu, co zapobiega pyleniu. Unika się łamania czy kruszenia materiału, aby ograniczyć uwalnianie włókien. Po zakończeniu prac teren jest dokładnie oczyszczany za pomocą odkurzaczy z filtrami HEPA, a podkład dachowy spłukiwany wodą. Odpady azbestowe pakuje się w szczelne worki polietylenowe o minimalnej grubości 0,2 mm, oznaczone napisem „ODPADY AZBESTOWE”, a następnie układa na paletach w systemie „fala w falę” w przypadku płyt falistych. Firma przeprowadzająca demontaż wystawia zaświadczenie o prawidłowym wykonaniu prac, które jest niezbędne do uzyskania dofinansowania.

Transport i utylizacja azbestu pochodzącego z demontażu poszyć dachów

Transport odpadów azbestowych to kolejny etap wymagający ścisłego nadzoru. Przewóz mogą realizować tylko firmy posiadające pozwolenie na transport odpadów niebezpiecznych. Ładunek musi być odpowiednio oznakowany, hermetycznie zapakowany i zgłoszony do odpowiednich organów administracyjnych. Azbest trafia na certyfikowane składowiska odpadów niebezpiecznych, które w Polsce mają spełniać rygorystyczne wymagania techniczne, takie jak zagłębienia w gruncie i zabezpieczone ściany, zapewniające oddzielne składowanie azbestu. Planuje się, że do 2032 roku w Polsce będzie działać 84 takich składowisk, choć obecnie funkcjonuje ich około 56. Alternatywą dla składowania jest unieszkodliwianie azbestu w specjalistycznych zakładach, gdzie stosuje się procesy termiczne, takie jak witryfikacja, przekształcające azbest w nieszkodliwe materiały. Koszty utylizacji wynoszą średnio 350–400 złotych za tonę, a przeciętna waga pokrycia dachowego to 1,5–2,5 tony, co stanowi znaczący wydatek dla właścicieli posesji. Dlatego tak ważne są programy dofinansowania, które pokrywają część lub całość tych kosztów.

Regulacje prawne związne z demontażem azbestu z poszyć dachowych

Kwestie związane z azbestem w Polsce reguluje szereg przepisów, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa i skuteczne usuwanie tego materiału. Kluczowym aktem prawnym jest ustawa z 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, która zabrania produkcji i obrotu tymi materiałami. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 2 kwietnia 2004 roku, zmienione w 2010 roku, określa szczegółowe zasady bezpiecznego użytkowania i usuwania azbestu. W ramach Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu, przyjętego na lata 2009–2032, Polska zobowiązała się do usunięcia wszystkich wyrobów azbestowych do 31 grudnia 2032 roku. Właściciele posesji mają obowiązek zgłaszania obecności azbestu do urzędu gminy przed 31 stycznia każdego roku, a niezastosowanie się do tego wymogu grozi karą do 20 tysięcy złotych. Regularna ocena stanu wyrobów azbestowych jest wymagana co 1–5 lat, w zależności od ich stanu technicznego. Przed rozpoczęciem demontażu konieczne jest zgłoszenie zamiaru prac do powiatowego inspektoratu nadzoru budowlanego, inspektora sanitarnego oraz inspektora pracy, na co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem. Nieprzestrzeganie przepisów może skutkować grzywną do 5000 złotych za samodzielny demontaż, a w skrajnych przypadkach nawet karą pozbawienia wolności do 5 lat za nielegalny obrót azbestem.

Ekologiczne aspekty usuwania azbestu z dachów zabudowań

Usuwanie azbestu ma ogromne znaczenie dla ochrony środowiska. Nielegalne składowanie eternitu, np. w lasach czy na dzikich wysypiskach, prowadzi do skażenia gleby i wód gruntowych, co stanowi zagrożenie dla ekosystemów. Uwalnianie włókien azbestowych do powietrza może wpływać na zdrowie ludzi i zwierząt w promieniu wielu kilometrów. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie procedur bezpiecznego demontażu i utylizacji. W Polsce działa wiele programów proekologicznych, które wspierają usuwanie azbestu. Gminy oraz Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferują dofinansowanie, które w niektórych przypadkach pokrywa nawet 100% kosztów demontażu i utylizacji. Dodatkowo właściciele posesji mogą skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej, która pozwala odliczyć od podatku koszty wymiany dachu, jeśli poprawia ona efektywność energetyczną budynku. Edukacja ekologiczna odgrywa kluczową rolę w zwiększaniu świadomości na temat zagrożeń związanych z azbestem. Kampanie informacyjne, realizowane w ramach Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu, zachęcają do zastępowania eternitu ekologicznymi materiałami, takimi jak blachodachówki czy dachówki ceramiczne, które są bezpieczne dla środowiska i zdrowia.

Dane statystyczne a azbest stosowany do krycia dachów

Skala problemu azbestowego w Polsce jest ogromna. Szacuje się, że w kraju wciąż znajduje się od 13 do 15,5 miliona ton wyrobów azbestowych, w tym około 1,5 miliarda metrów kwadratowych pokryć dachowych. Największe ilości azbestu zlokalizowane są na Mazowszu i Lubelszczyźnie, gdzie eternit był szczególnie popularny w budownictwie wiejskim. Od początku realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu unieszkodliwiono około 2 milionów ton tego materiału, co stanowi zaledwie ułamek całkowitej ilości. Najwyższa Izba Kontroli wskazuje, że Polska może nie zdążyć usunąć całego azbestu do 2032 roku z powodu niewystarczających funduszy i problemów z inwentaryzacją. Obecnie w kraju działa około 56 składowisk odpadów azbestowych, a do końca programu planuje się zwiększenie ich liczby do 84. Koszty usuwania azbestu są znaczne – szacuje się, że całkowity koszt programu wyniesie około 40 miliardów złotych. Demontaż eternitu kosztuje średnio 25–40 złotych za metr kwadratowy, a utylizacja 350–400 złotych za tonę, co dla przeciętnego właściciela posesji stanowi poważne obciążenie finansowe.

Technologie i ciekawostki techniczne

Nowoczesne technologie demontażu i utylizacji azbestu znacznie zwiększają bezpieczeństwo tych procesów. Podczas demontażu stosuje się odkurzacze przemysłowe wyposażone w filtry HEPA, które skutecznie usuwają pył azbestowy z powietrza. Preparaty, takie jak polioctan winylu, są używane do sklejania włókien azbestowych, co zapobiega ich rozprzestrzenianiu się. W zakresie utylizacji rozwijane są alternatywne metody unieszkodliwiania azbestu, takie jak witryfikacja, czyli proces termiczny przekształcający azbest w nieszkodliwe szkło. Eksperymentuje się również z metodami chemicznego rozkładu azbestu, choć są one wciąż na etapie badań. Ciekawostką jest fakt, że nazwa „eternit” pochodzi od łacińskiego słowa „aeternus”, czyli „wieczny”, co miało podkreślać niezwykłą trwałość tego materiału. Azbest znajdował zastosowanie nie tylko w budownictwie, ale także w przemyśle, np. w produkcji okładzin hamulcowych, uszczelek czy materiałów izolacyjnych. Warto również zauważyć, że w niektórych krajach azbest wciąż jest legalny, mimo niezbitych dowodów na jego szkodliwość, co budzi kontrowersje w środowisku międzynarodowym.

Zastępowanie eternitu w poszyciacg dachowych – alternatywy

Wymiana eternitu na nowe pokrycie dachowe to nie tylko kwestia bezpieczeństwa, ale także okazja do poprawy estetyki i funkcjonalności budynku. Wśród popularnych materiałów zastępczych wymienia się blachodachówki modułowe, które są lekkie, trwałe i estetyczne, a także odpowiednie dla starszych konstrukcji dachowych. Dachówki ceramiczne i cementowe cieszą się uznaniem ze względu na swoją trwałość, choć ich większa waga wymaga sprawdzenia nośności więźby dachowej. Coraz częściej stosuje się również nowoczesne płyty włókno-cementowe, które nie zawierają azbestu i są ekologicznym zamiennikiem eternitu. Wybór nowego pokrycia powinien uwzględniać lekkość materiału, odporność na warunki atmosferyczne oraz estetykę. Choć programy dofinansowania pokrywają koszty demontażu i utylizacji azbestu, zakup nowego pokrycia leży po stronie właściciela posesji. Ulga termomodernizacyjna może jednak pomóc w sfinansowaniu tych kosztów, jeśli nowy dach poprawia efektywność energetyczną budynku.

Na terenie województwa mazowieckiego demontujemy poszycia dachowe wykonane z eternitowej płyty falistej oraz innych materiałów poszyciowych zawierajacych azbest od mieszkańców gmin w województwie mazowieckim takich jak:

• Warszawa
• Izabelin
• Łomianki
• Jabłonna
• Legionowo
• Nieporęt
• Marki
• Ząbki
• Kobyłka
• Zielonka
• Wołomin
• Sulejówek
• Halinów
• Wiązowna
• Otwock
• Józefów
• Karczew
• Konstancin-Jeziorna
• Lesznowola
• Pruszków
• Piastów
• Ożarów Mazowiecki
• Stare Babice
• Nowy Dwór Mazowiecki
• Radzymin
• Nadarzyn
• Tarczyn
• Grodzisk Mazowiecki
• Błonie
• Góra Kalwaria
• Mińsk Mazowiecki
• Stanisławów
• Wola Rasztowska
• Serock
• Wyszków
• Piaseczno

Usuwanie eternitu z dachów to zadanie o ogromnym znaczeniu dla zdrowia ludzi, zwierząt i ochrony środowiska. Azbest, choć niegdyś ceniony za swoje właściwości, dziś jest uznawany za jeden z najgroźniejszych materiałów budowlanych. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu, który zakłada usunięcie wszystkich wyrobów azbestowych do 2032 roku, jest ambitnym przedsięwzięciem, ale jego realizacja napotyka na liczne trudności, takie jak brak wystarczających funduszy i problemy z inwentaryzacją. Właściciele posesji powinni jak najszybciej zgłosić obecność azbestu do urzędu gminy, skorzystać z dostępnych programów dofinansowania i zatrudnić certyfikowane firmy do demontażu. Przyszłość usuwania azbestu wymaga zwiększenia liczby składowisk oraz dalszego rozwoju technologii unieszkodliwiania tego materiału. Edukacja ekologiczna i świadomość społeczna odgrywają kluczową rolę w przyspieszeniu tego procesu. Tylko wspólne działania władz, firm i obywateli pozwolą skutecznie oczyścić Polskę z azbestu, minimalizując zagrożenia dla zdrowia i środowiska.

Artykuł opiera się na analizie przepisów prawnych, raportów rządowych, danych statystycznych oraz publikacji dotyczących azbestu i jego usuwania. Wykorzystano informacje z ustaw i rozporządzeń regulujących gospodarowanie odpadami azbestowymi, raportów Najwyższej Izby Kontroli oraz materiałów informacyjnych dotyczących Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu. Ponadto uwzględniono dane techniczne i technologiczne od firm specjalizujących się w demontażu i utylizacji azbestu.

W celu ułatwienia realizacji procedur związanych z usuwaniem azbestu, warto zapoznać się z przykładowym formularzem zgłoszenia obecności azbestu do gminy, który zawiera podstawowe dane o posesji i ilości wyrobów azbestowych. Przydatna może być również lista certyfikowanych firm demontażowych, które spełniają wymagania prawne i techniczne.

Zgłoszenie obecności wyrobów zawierających azbest - wzór formularza

Do Urzędu Gminy/Miasta
Nazwa urzędu:
Adres urzędu:
Data zgłoszenia:
Dane zgłaszającego
Imię i nazwisko:
Adres zamieszkania:
Numer telefonu:
Adres e-mail (opcjonalnie):
Dane nieruchomości, na której znajdują się wyroby zawierające azbest
Adres nieruchomości:
Numer działki:
Oznaczenie obrębu ewidencyjnego:
Informacje o wyrobach zawierających azbest
Rodzaj wyrobów:
Miejsce występowania:
Powierzchnia lub ilość wyrobów:
Stan techniczny wyrobów:
Szacowany rok zastosowania wyrobów:
Dodatkowe informacje:
Oświadczenie
Oświadczam, że podane informacje są zgodne z prawdą. Jestem świadomy/a obowiązku corocznego zgłaszania obecności wyrobów zawierających azbest do urzędu gminy do dnia 31 stycznia, zgodnie z przepisami prawa. Zobowiązuję się do przestrzegania zasad bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów azbestowych oraz do zlecenia demontażu wyłącznie certyfikowanym firmom.
Podpis zgłaszającego:
Uwagi
Zgłoszenie należy złożyć w urzędzie gminy osobiście, pocztą lub elektronicznie (jeśli urząd oferuje taką możliwość). W razie potrzeby do zgłoszenia można dołączyć dokumentację fotograficzną lub ocenę stanu technicznego wyrobów azbestowych przeprowadzoną przez uprawnioną osobę. Zgłoszenie jest wymagane na podstawie Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest.

---

Poniższa tabela przedstawia kluczowe etapy procesu demontażu i utylizacji wyrobów zawierających azbest, takich jak eternit. Każdy etap obejmuje szczegółowe działania oraz wymagania, które należy spełnić, aby zapewnić bezpieczeństwo i zgodność z przepisami prawnymi. Tabela stanowi praktyczne podsumowanie procedur opisanych w artykule, ułatwiając zrozumienie procesu usuwania azbestu.

Etap	Opis działań	Wymagania
Zgłoszenie obecności azbestu	Właściciel posesji zgłasza obecność wyrobów azbestowych do urzędu gminy przed 31 stycznia każdego roku.	Formularz zgłoszeniowy, dane nieruchomości, informacje o ilości i stanie wyrobów azbestowych.
Zgłoszenie zamiaru demontażu	Zgłoszenie planowanych prac do powiatowego inspektoratu nadzoru budowlanego, inspektora sanitarnego i inspektora pracy.	Zgłoszenie minimum 7 dni przed rozpoczęciem prac, dane firmy demontażowej.
Zabezpieczenie terenu	Ogrodzenie miejsca prac, oznaczenie tablicami ostrzegawczymi, zamknięcie otworów okiennych i drzwiowych.	Tablice ostrzegawcze, folie ochronne, ograniczenie dostępu osób nieupoważnionych.
Demontaż eternitu	Delikatne odrywanie płyt, zwilżanie wodą lub roztworem polioctanu winylu, unikanie łamania materiału.	Certyfikowana firma, kombinezony ochronne, maski FFP3, odkurzacze z filtrami HEPA.
Pakowanie odpadów	Umieszczanie wyrobów w szczelnych workach polietylenowych, oznakowanie „ODPADY AZBESTOWE”.	Worki o grubości min. 0,2 mm, palety do układania płyt w systemie „fala w falę”.
Transport odpadów	Przewóz odpadów azbestowych na certyfikowane składowisko przez uprawnioną firmę.	Pozwolenie na transport odpadów niebezpiecznych, oznakowanie ładunku.
Utylizacja lub składowanie	Składowanie na certyfikowanym składowisku lub unieszkodliwianie w zakładach przetwórczych.	Certyfikowane składowisko, zgodność z wymogami technicznymi, np. zagłębienia w gruncie.